Koszalin leży w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, nad rzeką Dzierżęcinką, na Pobrzeżu Koszalińskim (na styku trzech wchodzących w jego skład krain: Wybrzeża Słowińskiego, Równiny Słupskiej i Równiny Białogardzkiej). W Koszalinie krzyżują się dwa ważne drogowe szlaki komunikacyjne – droga krajowa nr 11 (z Kołobrzegu przez Poznań do Bytomia) i droga krajową nr 6 (od granicy z Niemcami w Kołbaskowie, przez Szczecin w kierunku Gdańska). W Koszalinie mają też swój początek drogi wojewódzkie: nr 206 (przez Polanów do Miastka) i nr 167 (dochodząca do drogi nr 172). Miasto posiada połączenie kolejowe z Kołobrzegiem i Goleniowem, przebiega też tędy linia kolejowa ze Szczecina do Gdańska. Centrum oddalone jest o ok. 11 km od Morza Bałtyckiego, natomiast północna granica miasta przylega do Jeziora Jamno.

Koszalin jest drugim pod względem liczby ludności (po Szczecinie) miastem w województwie zachodniopomorskim oraz ważnym ośrodkiem administracyjnym i kulturalnym w jego wschodniej części. W Koszalinie mieści się siedziba powiatu koszalińskiego, choć samo miasto jest z niego wyłączone i stanowi odrębną jednostkę administracyjną – miasto na prawach powiatu.

Historia miasta sięga czasów średniowiecznych. W 1214 roku osada została nadana przez księcia Bogusława II zakonowi norbertanów z Białoboków koło Trzebiatowa, zaś w 1248 roku Koszalin wraz ze wschodnią częścią ziemi kołobrzeskiej przechodzi na własność biskupów kamieńskich. W 1266 roku zyskuje prawa miejskie (wzorowane na prawie lubeckim). Położenie na szlaku handlowym, łączącym Gdańsk ze Szczecinem, sprzyjało rozwojowi miasta, które od XIV wieku zaczęło się bogacić i rozbudowywać. W tym okresie powstają najważniejsze budowle miasta: ratusz (niezachowany), kościoły czy mury obronne z ok. 1320 r., których fragmenty można do dziś podziwiać. Rozwojowi sprzyjało nabycie przez miasto wsi Jamno i grodu Unieście (między Jeziorem Jamno a Morzem Bałtyckim), gdzie utworzono port morski, co pozwoliło na zwiększenie dochodów i przyłączenie się Koszalina do Hanzy. Uczestnictwo w handlu morskim doprowadziło do zatargów z Kołobrzegiem i Darłowem, m.in. w 1446 roku doszło do bitwy między Koszalinem i Kołobrzegiem, wygranej przez pierwsze z wymienionych miast. Panowanie biskupów kamieńskich zakończyło się w wyniku reformacji, po której dobra kościelne przeszły na własność książąt pomorskich. Wtedy, w 2. poł. XVI wieku, Gryfici wznieśli renesansowy zamek na miejscu wcześniejszego, średniowiecznego. Po wygaśnięciu dynastii Gryfitów Koszalin znalazł się pod panowaniem Brandenburgii. W 1690 roku wielki sztorm zamulił Jamieński Nurt, łączący Jezioro Jamno z Bałtykiem, co uniemożliwiło żeglugę i w konsekwencji doprowadziło do zakończenia funkcjonowania portu morskiego. Natomiast w 1718 roku znaczna cześć miasta została zniszczona w wyniku pożaru, wtedy przestał istnieć m.in. zamek, na miejscu którego współcześnie stoi budynek sądu. W 2. poł. XIX wieku Koszalin uzyskał połączenie kolejowe – powstała wtedy linia Szczecin-Gdańsk. XIX i XX wiek to okres powolnego rozwoju miasta, a po 1945 roku włączone zostaje w granice Polski. W czasach PRL i później Koszalin był stolicą województwa koszalińskiego, a w wyniku reformy administracyjnej, od 1999 roku znajduje się w województwie zachodniopomorskim.

Koszalin leży na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego, zachowały się tu liczne budynki o wartości zabytkowej i historycznej, przede wszystkim są to obiekty sakralne. Cały obszar Starego Miasta wpisano do rejestru zabytków. Z 1333 roku pochodzi Katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, trzynawowa bazylika w stylu gotyckim, z czerwonej cegły, z masywną wieżą i trójbocznym prezbiterium. Wnętrze oświetlane jest przez okna ostrołukowe, zdobione maswerkami, a niektóre także witrażami. Wewnątrz świątyni podziwiać można m.in. gwiaździste sklepienia i 12 masywnych filarów, symbolizujących apostołów. Zachowały się elementy zabytkowe wyposażenia, m.in. wczesnogotycka chrzcielnica, krucyfiks z XIV wieku, dębowe figury świętych z 1512 roku, XVII-wieczne żyrandole czy organy z końca XIX wieku. Natomiast jeden z dzwonów na wieży odlany został w 1529 roku przez stargardzkiego ludwisarza, Lutke Rose.

Innym wartym uwagi zabytkiem jest kaplica św. Gertrudy, gotycka, ośmioboczna świątynia, wybudowana w latach 1382-83, ówcześnie za murami miasta. Pierwotnie była to kaplica szpitalno-opiekuńcza, następnie cmentarna. W XVIII wieku utraciła funkcje sakralne, które przywrócone zostały w XX wieku. Od 2000 r. jest kościołem ewangelicko-augsburskiej Parafii Jezusa Dobrego Pasterza.

Do zabytków Koszalina należą również m.in. gotycka kamienica z XIV w., Pałac Ślubów – kamienica z XVI w., XV-wieczny Dom Kata, odbudowana w XVII w. dawna kaplica zamkowa, obecnie Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, a także powstałe w XIX wieku: budynki Poczty Głównej, obecna siedziba Policji, budynek polikliniki, kamienice i inne.

Miasto posiada bogatą ofertę kulturalną. Działają tu teatry (m.in. Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego, Teatr Muza), Filharmonia Koszalińska, muzea (np. Muzeum Miejskie czy Muzeum Wody), kina, amfiteatr. Funkcjonują tu szpitale, szkoły, uczelnie wyższe, z których największą jest Politechnika Koszalińska, działają też media.

Tereny miasta i okolic odznaczają się też dużym zróżnicowaniem krajobrazu i walorami przyrodniczymi. Około 40% miasta to tereny zielone (np. Park Książąt Pomorskich). W okolicy występują lasy, torfowiska i mokradła, gdzie żyją liczne gatunki fauny i flory, także zagrożonej i chronionej. W granicach administracyjnych miasta znajduje się część Jeziora Lubiatowskiego, wokół którego utworzono Rezerwat Faunistyczny im. prof. Wojciecha Górskiego, którego celem jest ochrona lęgowisk ptactwa wodno-błotnego. Tereny położone na północ od miasta objęte są ochroną w ramach programu Natura 2000 jako Koszaliński Pas Nadmorski, gdzie ochronie podlega krajobraz (brzeg klifowy, wydmy, lasy sosnowo-brzozowe, doliny rzek i strug uchodzących do Bałtyku) oraz charakterystyczna flora i fauna. W granicach miasta znajduje się także polodowcowe wzniesienie Chełmska Góra (z najwyższym szczytem, Krzyżanką, o wysokości 137 m n.p.m.), dawniej miejsce pogańskiego kultu, obecnie znajduje się tam sanktuarium maryjne. Część okolicy to rezerwat przyrody nieożywionej „Bielica”.

Od północy tereny miasta przylegają do Jeziora Jamno, które jest miejscem wartym odwiedzenia, szczególnie w okresie letnim. Można tu nie tylko plażować, ale także wędkować i uprawiać sporty wodne, takie jak windsurfing, kitesurfing czy narty wodne. Z Koszalina blisko także do nadbałtyckich kurortów, takich jak Mielno, Unieście czy Chłopy. Okolicę można zwiedzać, wybierając się na wycieczkę szlakami pieszymi (np. Szlak im. Józefa Chrząszczyńskiego, Szlak „Porwanego Księcia”, Szlak Nadmorski), rowerowymi (m.in. Szlak Pałaców, Szlak Gotów, Szlak Nadmorski), a także szlakiem Koszalińskiej Kolejki Wąskotorowej (Koszalin – Manowo). Na obszarze Góry Chełmskiej znajduje się ścieżka przyrodniczo-edukacyjna, wieża widokowa oraz park linowy. Przystań jachtowa położona w północnej dzielnicy Łabusz nad jeziorem Jamno wchodzi w skład Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego. W lipcu 2015 r. w mieście otwarty został nowy obiekt sportowy, miejsce rozrywki i rekreacji tj. Park Wodny Koszalin. W mieście funkcjonują: hotele, motel, schronisko młodzieżowe oraz inne obiekty noclegowe typu: apartamenty, gościńce.